Do zadań Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa należy nieodpłatne przekazywanie gruntów m.in. samorządom lokalnym na realizację zadań własnych. W 2023 roku samorządy otrzymały ponad 600 ha gruntów na ten cel, a w ośmiu miesiącach bieżącego roku ponad 360 ha.
Nieodpłatne przekazania gruntów zaliczamy do form trwałego rozdysponowania gruntów. Umożliwiają je przepisy wynikające z art. 24, 43, i 44 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
Od 1992 roku, tj. od początku działalności dawnej Agencji Nieruchomości Rolnych – obecnie Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa – do końca sierpnia 2024 r. nieodpłatnie przekazano uprawnionym podmiotom niemal 700 tys. ha gruntów Zasobu. Największe powierzchnie przekazano w woj. warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim odpowiednio: 165 tys. ha i 113 tys. ha. Jednostki samorządu terytorialnego, które są ważnymi beneficjentami tej formy rozdysponowania otrzymały w tym okresie ponad 61 tys. ha. Największe powierzchnie samorządom przekazały również Oddziały Terenowe KOWR działające na terenie województw: warmińsko-mazurskiego – niemal 8 tys. ha i zachodniopomorskiego – 7 tys. ha. Samorządy mogą ubiegać się o nieodpłatne przekazanie gruntów przez KOWR na realizację zadań własnych.
Nieodpłatne przekazanie gruntów może nastąpić na wniosek np. jednostki samorządowej, skierowany do właściwego oddziału terenowego KOWR. Na otrzymanych gruntach samorządy muszą realizować zadania precyzyjnie określone w umowie z KOWR. Jeśli nieruchomość w ciągu 10 lat od przekazania przez KOWR zostanie sprzedana lub zagospodarowana w inny sposób niż określony w umowie, KOWR może zażądać zwrotu aktualnej wartości pieniężnej tej nieruchomości.
Nieruchomości wchodzące w skład Zasobu WRSP mogą zostać w drodze umowy nieodpłatnie przekazane na własność jednostce samorządu terytorialnego:
- na cele związane z realizacją inwestycji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1812),
- w celu umożliwienia realizacji miejscowego planu odbudowy, o którym mowa w ustawie z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz. U. z 2020 r. poz. 764, z późn. zm.),
- przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub decyzji na cele związane z realizacją inwestycji infrastrukturalnych służących wykonywaniu zadań realizowanych przez jednostki (z art. 24 ust 5 pkt 1 ugnrSP),
- zabudowane obiektami infrastruktury technicznej towarzyszącej budynkom mieszkalnym wraz z mieniem niezbędnym do korzystania z tej infrastruktury (zgodnie z art. 44 ugnrSP).
Aby samorządy lokalne mogły skorzystać z nieodpłatnego przekazania gruntów przez KOWR na realizację zadań własnych muszą spełnić następujące warunki:
1 Posiadać aktualny plan zagospodarowania przestrzennego albo studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy;
2 Określić zadania, z katalogu zadań własnych jednostki samorządu terytorialnego, na które KOWR może przekazać nieodpłatnie nieruchomości zgodnie z ustawą;
3 Wystosować pisemny wniosek jednostki samorządowej do właściwego oddziału terenowego KOWR;
4 Wykorzystać nieruchomość zgodnie z celem, na jaki została przekazana przez KOWR.
Na uzyskanych przez samorządy lokalne gruntach powstają szpitale, szkoły, boiska sportowe, place zabaw, tereny rekreacyjne, jak również obiekty użyteczności publicznej: hydrofonie, studnie głębinowe, przepompownie, oczyszczalnie ścieków, drogi dojazdowe, a od 2012 r. także nekropolie.
W ubiegłym roku nieodpłatnie przekazano uprawnionym podmiotom ponad 6 tys. ha, w tym jednostkom samorządu terytorialnego 600 ha. W ośmiu miesiącach bieżącego roku samorządy otrzymały 360 ha.
